<a fr-original-style="" href="https://www.linkedin.com/in/alierensar%C4%B1/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Alieren Sarı</a>Empatinin en kolay tanımı “olaya bir de karşıdakinin gözüyle bakmak” olabilir. Ben bu yazıda bakacağımız göz sayısını ve türünü biraz artırmak istiyorum. Atalarımız da hep “bakmakla görmek” arasındaki o ciddi farka dikkat çekmiştir. Bugün görmek için sınırlarımızı zorlayacak ve becerebilirsek dünyaya başka gözlerle bakmayı deneyeceğiz.Ağustos böceklerinin bir türü olan Broad X ilginç bir yaşam döngüsüne sahiptir. Yaklaşık 17 yıl toprak altında uyku halinde kalan bu tür 1 ay gibi kısa bir süre zarfında yeryüzüne çıkar, 90 desibele kadar çıkan orkestrası ile şarkısını söyler, ürer ve yumurtladıktan sonra yaşam döngüsü sona erer. Şehirleşmenin yönünü tahmin edemeden toprak altına yumurtlayan ağustos böceğinin yeni neslinin 17 yıl sonra gözünü açıp betona tosladıktan sonra göreceği ilk şey nedir? Karanlık. Rastgele atılmış bir konserve tenekesine yiyecek bulma umuduyla başını sokup hayal kırıklığına uğrayan kedinin kafasını tenekeden çıkaramadığını fark ettiği sırada gözleri ne görüyor olabilir? Karanlık. Yaşadığı nehre zararlı atıklar ve ağır metaller boşaltılan bir balık telef olmadan önce ne görmüştür? Bunun cevabı biraz da atığın rengine bağlı.Okyanusun derinlikleri alışık olmadığımız türden canlılara ev sahipliği yapmaktadır. Onlar kendi ve komşularının tuhaflığına çoktandır alışkınlar. Zor şartlarda az besin imkanıyla yaşayan bu canlıların bir gün yukarıdan süzülerek inen bir plastik poşetle karşılaştıklarında ilk tepkileri ne olmuştur? Korktular mı? Yoksa yeni bir av gözüyle mi baktılar? Plastik poşeti ısıran ya da daha kötüsü yiyen bir derin deniz canlısı oldu mu? Olduysa ne hissetmiş olabilir?Yeni bir hayat, yeni bir mücadele. Bir deniz kaplumbağası kardeşleriyle birlikte dünyaya gözlerini açtı ve suya ulaşmaya çalışıyor. Talihsiz kaplumbağanın kumsaldan denize olan kısa yolculuğunda boynuna bir ip parçası dolandı. O büyüdükçe ip boynunu daha çok sıkacak. Zorlu ve yavaş yavaş boğulduğu kısacık hayatı boyunca başına ne geldiğini anlayabilmiş midir?Empatinin büyük bir erdem sayıldığı ve başkalarının gözünden bakabildiğimizi iddia ettiğimiz günümüzde bu büyük erdemimizi dünyayı paylaştığımız diğer canlılara değer görmüyoruz sanırım. Hayvanat bahçelerinde kendi yaşam alanlarından koparılıp birkaç metre kare galerilere hapsedilen hayvanlar etraflarına baktıklarında ne görüyorlar acaba? Hücre duvarlarındaki iki boyutlu duvar resimleriyle yaşadıkları habitatların ihtişamını taklit etmeye çalıştığımızı idrak edebiliyorlar mı? Ya da şeffaf bir engelin arkasında kendilerini izleyen canlıların ne olduklarını ne yaptıklarını? Onların gözünden bakarsak belki bir fikir yürütebiliriz.Bir gün uyandığınızda yaşadığınız mahallenin dümdüz edildiğini, hiçbir bina ya da gökdelenin kalmadığını, uçsuz bucaksız bir arazinin ortasında tek başınıza kaldığınızı hayal edin. İmkansız mı? Çoğu orman sakininin yeni bir tarım arazisi, ahşap endüstrisi ya da palmiye ormanları uğruna plansızca yok edildikten sonra gördüğü manzara bizim hayal bile edemediğimiz bu manzaradır.<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="font-style: italic;" style="font-style: italic; box-sizing: border-box;">Dünya sadece bize tahsis edilmiş bir hobi bahçesi olmadığı gibi sınırsız kaynaklara sahip bir ütopya da değil. </li></ul>Biyoçeşitliliğin, habitatların değerini anlamak için hala geç kalmadık. Biz şımarık çocuklar gibi çimlerde koşturup üstümüzü başımızı kirletirken ayağımızın bastığı yere dikkat etmediğimiz için çok fazla kayıp verdik. Bugünün gençleri ve geleceğin çocuklarının gördüğünde güzelliğinden gözlerinin dolacağı türler maalesef artık dünya üzerinde yürümüyorlar. Bugün başka gözlerle bakmayı gerçek anlamda öğrenebilirsek günahlarımızın kefaretini de ödemeye başlayabiliriz. Çocuklarımıza daha fazla güzellik borçlanmadan harekete geçebiliriz. Yuvamız Dünya’dan bir başka ev sahibinin daha eksilmemesi dileğiyle, sağlıcakla kalın…&nbsp;

Dünyahali

Dünya sınırsız kaynaklara sahip bir ütopya değil

Dünyaya Başka Gözlerle Bak

<span fr-original-class="customBullet" fr-original-style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block;" style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block; box-sizing: border-box;">•&nbsp;&nbsp; Kıbrıs açıklarında yarı baygın hâlde balıkçıların ağına takılan yeşil deniz kaplumbağası, götürüldüğü rehabilitasyon merkezinde tedaviye alındı. Dolandığı balık ağı nedeniyle için nefes almak için su yüzeyine ulaşamayan deniz kaplumbağasının dışkısından 27 farklı plastik atık çıktı.

Angst

<span fr-original-class="customBullet" fr-original-style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block;" style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block; box-sizing: border-box;">•&nbsp;Sürdürülebilir bir dünya için gönüllülük bilincini geliştirmeyi amaçladığı İndigo Turtles projesiyle Ekolojik Araştırmalar Derneği’nin (EKAD) çalışmalarına 11 yıldır destek veren Mavi, nesli tükenmekte olan deniz kaplumbağalarını korumaya devam ediyor.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ayrıntılar:&nbsp;Çalışmalarına 25 yıldır devam eden EKAD, bu süre içerisinde&nbsp;1,3 milyonun üzerinde Caretta Caretta’yı denizle buluşturdu.&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Geniş açı:&nbsp;Dünyadaki 7 deniz kaplumbağası türünün 3’ü Akdeniz'de yaşarken, 2’si düzenli olarak Türkiye'nin Akdeniz kıyılarına&nbsp;yumurta bırakıyor.</li></ul>

Pareto Sürdürülebilirlik

<a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/sima_ozkan/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Sima Özkan</a>Nüfusu dört buçuk milyonu bulan İzmir gibi büyük bir kentin, kalabalıklarından pek de uzak olmayan ama bir o kadar kalbinin en kuytu köşesinde, tek başına gökyüzünü ve yerin mavi örtüsünü kucaklayan bir ekosistem varmış:&nbsp;Gediz Deltası’ymış adı. Lagünleriyle, tatlı su gölleri, tuzlu çayırları, çamur düzlükleri, sazlıkları ile tuzcul sulak alanlarımızın tacıymış. Oluşumu 2 milyon yıldır devam eden bir jeoloji harikasıymış. Karaburun Yarımadası’nca korunan bir iç körfeze dökülerek oluşan 40.000 hektarlık alanı kaplayan bu deltanın bir eşi benzeri yokmuş.&nbsp;Bu alan hep buradaydı. Biz de bir parçası olduk zamanla. Çünkü flamingolar, Gediz Nehri’nin Ege’ye dökülerek oluşturduğu bu bereketli deltada 2 milyon yıldır yaşarken; bu bölgedeki insan yerleşimi 8.500 yıl öncesiyle tarihleniyor. Tur rehberimiz Yarkın Yaraşlı’nın deyişiyle, yaşayan en eski İzmirliler flamingolar. Öte yandan dünyadaki flamingoların yaklaşık yüzde 10’u burada yaşıyor ve Tuz Gölü’nden sonra Türkiye’de üredikleri ikinci bölge burası. Dünyadaki en büyük yapay kuluçka adası yine Gediz’de. Her yıl 15-20 bin yavru flamingo burada dünyaya gözlerini açıyor.&nbsp;Ancak buranın daha nice sakini var: Ne zaman Bostanlı vapuruna binsem karşılaştığım&nbsp;pelikanlar&nbsp;en sevdiklerimden. Nesli tehlike altına giren bu tepeli pelikanların da dünya nüfusunun yüzde 3 deltada yaşıyor. Kurutulan Marmara Gölü’nden buraya sığınmışlar. İri başlı deniz kaplumbağası&nbsp;ve&nbsp;Akdeniz foku yine burada...&nbsp;Kara gagalı sumrular, karabataklar, gri balıkçıllar, kervançullukları, akbalıkçıllar, kerkenezler, akça cılıbıtlar… &nbsp;Bugüne de 300 farklı kuş türü gözlemlenmiş. Kış aylarında 80 bin kuşun yuvası oluyor delta.Orta ve büyük memelilerden oluşan yaban hayatı da yabana atılmayacak kadar zengin. Tilki, çakal, porsuk, sansar, domuz, tavşan, yılkı atı, susamuru, saz kedisi, sırtlan, IUCN’in Kırmızı Listesi’nde hassas ve soyu küresel ölçekte tehlike altında olan 10’a yakın&nbsp;yarasa türüne da ev sahipliği yapıyor.&nbsp;Gediz Deltası renklerden pembeyle nam salmış elbette. Çilekli patlamış mısır diyarı uzanıyor önümüzde. Her yer flamingo. Boyu 1,5 metreyi bulan, bu denli iri kuşlardan, yanıbaşımızda binlercesi. Mavişehir’in açıklarında ve Kent Ormanı’nda da şehrin daha içlerinde bile onlara rastlamak mümkün. Gediz Deltası’nda onlar kendi dünyalarında gezinirken, beslenirken birden siz beliriveriyorsunuz karşılarında. Turun amacı onları ürkütmeden yaşamlarının kıyısından geçip gitmek, tur boyunca paylaşımlı olarak kullandığımız dürbünlere sarılmak, yaşam alanlarını yaşamak.&nbsp;Dahası bu bereketli alanda yer gök deniz börülcesi. Tuzlu toprak onların en sevdiği yer. Üzücü olansa neredeyse tüm Türkiye’ye burada deniz börülcesi ticareti yapılırken kaçak kökleyenler yüzünden, yumurtlama döneminde flamingoların strese sokulması, bazen yuvalarının yağmalanması. Börülcelerin, börülce adalarında filizlendiği dönemle, kuşların yumurtladığı döneme denk gelince… Biz,&nbsp;deniz börülcelerini meze yapmasak soframıza, sorarım size ne kaybederiz? Çünkü yine o deniz börülceleri flamingoların yediği tuz karideslerine, delta ekosisteminde diğer kuşların dâhil olduğu besin zincirinde önemli bir halka olan böceklere de yaşam alanı oluyor. Peki ya balık tutanların pek sevdiği boru kurtlarını toplamak için yine deltayı işgal edenler…Deltanın girişinde okaliptus ağaçları var. Avustralya’dan gelmiş, yapraklarını koalaların yemesi gereken, yeraltı sularını emen, üzerine tek bir kuşun yuva yapmadığı, konmadığı ağaçlar dikilmiş vakti zamanında. Kurusun diye batalıklar; kimin fikriyse… Onların önünde sazlıklar. Suyu seven sazlıklar, su için kapışıyor tonlarca su çeken okaliptuslarla. O sazlıklar ve ılgınlar ki nice kuşa kucak açmış… &nbsp;Uluslararası Ramsar Sözleşmesi, Dünya Sulak Alanları Koruma Sözleşmesi ile devletin kendi imzasıyla koruduğu bir alan. Türkiye’deki 14 Ramsar Alanı’ndan biri. Az kalsın köprü ve otoban projesine kurban gidecekken, ÇED raporu onaylanmadı ve 2017’de reddedildi. Ama deltayı kuşatan daha sayısız tehdit var. Her birini rehberimizden dinlerken flamingolar narin adımlarıyla geziniyor suda. Sasalı Doğal Yaşam Parkı’nın girişinden kalkan otobüsler, Flamingo Yolu’na doğru yola koyulduğu gibi geri dönüyor.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İzmir Büyükşehir Belediyesi’ne bağlı bir oluşum olan İzdoğa’nın düzenlediği bu seferlerin biletlerini İzdoğa’nın internet sayfasından almak mümkün ve hafta içi bir, hafta sonları iki ayrı tur düzenleniyor.&nbsp;</li></ul>Sırada, deltayı denizden gözlemleme deneyimi sunan özel tekne seferi var. Bunun için flamingoların aşk danslarına, flamenkolarına başlama dönemini, Aralık ayının sonlarını bekleyeceğim. Arkadaşımız dünyayı keşfetmeye, öğrenmeye, korumaya devam… Gediz Deltası ve tüm sakinlerinin en kısa zamanda UNESCO Dünya Mirası listesine girmesi dileğiyle…

deniz kaplumbağası ile ilgili hikayeler